Ngono, bangi ‘nje nje’ mgodini Ihanzutwa

Ofisa katika Kampuni ya Uchimbaji Dhahabu, Robert Nselu akionyesha sehemu ya shehena ya mawe ya madini dhahabu yanayotolewa kama mrabaha kwa Wakala wa Ukaguzi Madini Tanzania (TMAA). Picha na Nuzulack Dausen.

Iringa. Wengi huisikia dhahabu, sifa zake na thamani yake. wenye fedha zao hununua vidani vya madini hayo adimu ulimwenguni na kujirembesha, lakini wale maskini kujikuta wakivaa vidani yaliyotiwa tu nakshi ya madini hayo, huku asilimia kubwa vikiwa vimetengenzwa kwa bati.

 Mbali ya wenye fedha kidogo, wapo baadhi ambao maisha yao yote hutegemea ‘kupiga roba’ watu waliovaa vidani hivyo ili kujinakshi wao pia, lakini wengi hufanya uhalifu huu kwa lengo la kuviuza na kujipatia fedha kwa njia hii isiyo halali.

 Mlolongo wa matukio yote hayo unatokana na kasi ya ongezeko la thamani ya dhahabu nchini na ulimwenguni kwa ujumla katika miaka karibuni. Mahitaji makubwa ya madini ya dhahabu yameongeza msukumo katika uzalishaji wa dhahabu kwa ujumla wake.

 Uzalishaji wa dhahabu hufanywa katika migodi mikubwa inayomilikiwa na kampuni kubwa za kimataifa, pia migodi midogomidogo inayoendeshwa na wachimbaji wadogo pia hutoa mchango mkubwa na madini wanayoyachimba ndiyo ambayo hutumiwa sana na masonara wa ndani kuzalishia vidani kama pete, hereni, bangili na vinginevyo.

 Kinachotafutwa katika machimbo madogo huwa na thamani kubwa ya kifedha na wapo waliotajirika na kubadilika kimaisha kutokana na mafanikio walioyapata katika uchimbaji wao. Hata hivyo, maisha katika migodi mingi ya wachimbaji wadogo siyo ya kawaida.

 Hali ya maisha katika maeneo haya siyo kama inavyofikiriwa kwani haiakisi uhalisia wa thamani ya madini. Mgodi wa machimbo ya dhahabu wa Ihanzutwa ni mfano halisi wa aina ya maisha waishiyo wachimbaji wadogo katika maeneo mengine nchini.

 Kama yalivyo machimbo mengine ya dhahabu hapa nchini ni dhahiri kwamba Ihanzutwa nayo inachangia uchumi wa nchi, upatikanaji wa ajira na biashara ya dhahabu. Hata hivyo, matukio ya uhalifu katika eneo la mgodi huu yanatishia maisha ya watu na mali zao. Kwa ujumla mazingira siyo salama.

 Mgodi huu uliopo kilometa zipatazo 65 kutoka Mji wa Mafinga katika wilaya ya Mufindi mkoani Iringa umegubikwa na matukio ya wizi, ngono zembe, biashara ya bangi na dawa za kulevya aina ya heroine na cocain. Biashara ya dawa za kulevya inafanywa wazi wazi pasina kificho na wahusika hawaogopi kwani hakuna usimamizi wa sheria.

Ngono yaitwa ‘show time’

Wachimbaji wengi hutumia fedha zao katika kununua ngono kutoka kwa wanawake waliojaa katika machimbo hayo. Wanawake wengi, wakiwamo mabinti wadogo wenye wastani wa umri wa miaka 17 na 18 wamejazana eneo hilo kutafuta soko la wachimbaji hao ambao kiasi kidogo cha malipo kwa huduma ni Sh10,000.

 Asilimia kubwa ya wanawake hao wanafanya kazi katika vilabu vya pombe na kuendesha biashara ya ngono kwa saa maarufu kama ‘show time’ na kurudi kuendelea kuuza pombe. Wapo pia baadhi wanaojitegemea bila ya kufanya kazi katika kilabu chochote cha pombe.

 “Hapa kuna wanawake kutoka kila mkoa na makabila tofauti kama Morogoro, Singida, Arusha, Mbeya, Bukoba, Dodoma na kwingineko, kati yao wote ni wachache sana kama mimi tuliolewa.

 “Wengi wapo kibiashara zaidi, hata saa hizi umekuta wamepungua kwa sababu mgodi umeyumba kidogo. Ukitaka ngono wewe waambie tu… Watakuambia ‘nipe changu kiasi fulani halafu twende,” anasema mfanyabiashara Tatu Sanga.

 Tatu, mama wa mtoto mmoja ameolewa na anauza duka katika Kitongoji cha Matanda, anasema asilimia kubwa ya wanawake hao wapo kwa ajili ya kuuza miili tu.

 Kauli hiyo inaungwa mkono na Ofisa Mtendaji wa Kijiji cha Ihanzutwa, Fidelis Kidasi ambaye alisema: “Wanawake wengi wana wachumba wa mpito wasio rasmi… Hata ukiwauliza wakati wa mgogoro watakwambia ‘sijaja kuolewa bali kutafuta riziki na nikifanikiwa narudi nyumbani’.

 Pamoja na kwamba wanawake hao na wateja wao, ambao ni wachimbaji wadogo hufanya ‘biashara’ ambayo ndiyo maarufu katika eneo hili kama auuzaji madini, ‘miamala’ yao hufanywa katika mazingira hatarishi ikiwemo kutotumia kondomu.

 Wachimbaji wengi wanasema kama wametoa kiasi kikubwa cha fedha kama zaidi ya Sh50,000 kwa mwanamke amuuzie ngono, hakuna haja ya kutumia kondomu, kwani fedha anayokuwa ametoa inamstahilisha kupata ‘huduma kamili’.

“Kaka wewe mwenyewe umeona mazingira tunayotafuta mshiko, baada ya wiki ndiyo unapata gramu moja au mbili za dhahabu ambazo ukiuza unapata kama Sh80,000, hivi unategemea nikimhonga demu (msichana) Sh50,000 nipige na kondomu? Sahau hiyo,” anasema mchimbaji aliyejitambulisha kama Mohammed Hamis.

 Hamis, ambaye alibainisha kuwa huchimba mashimo yaliyopo kwenye kitalu cha Msigwa, anasema amekuwa katika mgodi huo kwa miezi tisa sasa na kwamba ikiwa unataka kutimiza tamaa yako ya kufanya ngono lazima ununue kwa wanawake wanaojiuza.

 Bila ya kujua hatari ya biashara ya ngono kwa afya yake, Hamis anasema kwa asili ya kazi anayofanya na mazingira aliyopo ni vigumu kuiepuka na kwamba maisha ya mgodini ndivyo yalivyo siku zote.

Uhalisia

Kauli ya Hamis, Tatu na Mdemu zinathibitishwa katika usiku wa Novemba 25 na 26 ambapo nilijumuika na wakazi wa mgodi huo katika vilabu mbalimbali vya pombe vilivyopo karibu na machimbo ya dhahabu na kujionea hali hali halisi. 

Usiku wa kwanza wa kukesha eneo hilo kwa kuzunguka takriban vilabu vyote ulisaidia kubainia namna ngono zembe zinafanywa bila ya kuogopa hatari ya magonjwa ya zinaa, ukiwamo ugonjwa hatari wa Ukimwi.

 Pamoja na kwamba migodini hujulikana kwa uhalifu wa kutisha, wanawake hao hawaonyeshi wasiwasi kwa mwanaume yoyote anayewaomba kufanya nao ‘biashara’ kuwa atawadhuru. 

Kama walivyo wanaume wengi nilizungukwa na vimwana na msichana wa kwanza kuzungumza naye kwa muda saa moja nilimjulisha baadaye kuwa nilitaka kumuoa alinijibu “Sijaja kuolewa hapa nimeacha mme wangu huko na watoto huko si kwa kukaa maisha na wewe, nipe changu nisepe.”

 Mfumo huo wa maisha ndiyo uliotawala katika eneo lote la mgodi, lakini mbaya zaidi ni kitendo cha wahudumu wa baa kufanya ngono kwa muda mfupi nje bila kuoga na kurudi kuendelea na biashara za kuuza vinywaji.  Hamu ya namna ya kujua wanavyoweza kumudu uuzaji wa miili yao kwa wanaume zaidi ya mmoja kwa siku na kuuza bia kwa kwa wakati mmoja ilinifanya siku ya pili kuweka kambi katika moja vilabu vilivyopo eneo linaloitwa kwa Gwasa.

Asilimia kubwa ya vilabu hivyo vimezungukwa na nyumba za wageni zilizotengenezwa na maturubai kwa ustadi mkubwa na mara nyingi zinatumika kwa ajili ya kuwakodishia watu wanaotaka kufanya mapenzi ndani ya muda mfupi maarufu mgodini hapa kama ‘show’ au ‘show time’.

 Baadhi ya wahudumu waliopo katika vilabu hivyo vilivyoiga majina ya vilabu maarufu nchini kama San Ssiro, Bilicanas, Kabaka Classic Pub huchepuka pale wanapopata mteja na kwenda kufanya show time na kurudi kuendelea na biashara za kuuza vinywaji.

 Nikiwa na dereva wangu wa bodaboda na mwenyeji aliyekuwa akiniongoza katika uchunguzi huu, tuliingia moja ya vilabu hivyo na kuweka kambi usiku mzima.

Usiku huo, nilishuhudia baadhi ya wachimbaji waliokuwa na vumbi miilini mwao wakiingia katika vilabu hivyo na kununua bia kwa fujo.

 Baadhi wenye mavuno makubwa ya fedha walitishia kufunga vilabu hivyo na kuwaambia wahudumu kuwa wangenunua bia zote hivyo wateja wengine waondoke.

Kondomu bei juu

Asilimia kubwa ya kondomu inazogawa Serikali kwa wachimbaji hao zinaisha mapema kutokana na mahitaji makubwa. Kidasi anasema maboksi 10 ya mipira hiyo yanaweza yasimalize wiki.

 Hali hiyo husababisha baadhi ya maduka ya dawa kupandisha bei ya kondomu hadi zaidi ya Sh500 kwa zile zinazouzwa Sh300 kwa pakiti ambazo zinapatikana kwa wingi eneo hilo.

 “Bei ya kondomu hapa ni kubwa sana kwa pakiti ndogo tunauziwa Sh500 wakati mjini Sh300. Hii inafanya watu wengi waone ni gharama ya ziada na kuachana kabisa na kutumia mipira hiyo hasa pale wanapokuwa wamelewa,” anasema Meshack Chaula.

Hata hivyo, Sanaga ambaye huuza kondomu hizo anasema bei ni kawaida hata mjini na kuongeza ni hulka ya watu kuacha kutumia kondomu na siyo kwa vigezo vya bei.

 “Tutaongezaje bei? Sisi hatuna mpango mbaya na wateja wetu. Kama kuna mtu kaamua kufanya bila kondomu kaamua tu kwa sababu yule anayejali afya hata mipira hiyo iuzwe Sh10,000 atanunua tu,”  Itaendelea kesho