LUGHA YA MAZUNGUMZO NA YA MAANDISHI
MATAMSHI NA LAFUDHI YA KISWAHILI
Unapokuwa ukizungumza ni jambo muhimu kutumia lafudhi sahihi na kutamka maneno kwa usahihi kabisa. Mambo muhimu ya kuzingatia kwenye kuzungumza lugha ya Kiswahili ni;
[list=lower-roman]
[*]Kutumia lugha sahihi
[*]Kutumia neno na maana yake kwa usahihi
Kutokuzingatia kanuni hizi kunaweza kusababisha kutokueleweka kwa maelezo yanayotolewa au habari inayozungumzwa.
Sababu za makosa ya matamshi na lafudhi
- Athari ya lugha mama
Ukiwasikia baadhi ya watumiaji wa lugha ya Kiswahili wanapokuwa wakizungumza unaweza kugundua haraka kuwa watumiaji hao wametoka kwenye jamii gani au wanatoka kwenye kabila gani.
Kwa mfano; Ondoa ukyafu(uchafu) hapa
Ukiangalia sentensi hiyo utabaini namna mzungumzaji alivyoathiriwa na lugha mama maana kwenye Kiswahili hakuna neno “ukyafu” bali uchafu.
- Dosari za ala za utamkaji
Baadhi ya watu hukosea kutamka neno kwa ufasaha kutokana na dosari katika ala za utamkaji. kuna ala mbalimbali za utamkaji wa maneno kwa mfano ulimi, mdomo, pua, koo na meno, hivyo ala mojawapo inapokuwa na dosari huathiri utamkaji wa maneno, kwa mfano thithi badala ya sisi kwa mtu mwenye upungufu wa meno
UTATA KATIKA MAWASILIANO
Utata ni hali ya neno au maneno katika sentensi kuwa na maana zaidi ya moja, kwa mfano;
[list=lower-roman]
[*]Nilikwenda na treni(Alikwenda na Treni) au (Aliongozana na treni)
[*]Nilileta mbuzi (mbuzi kama kibao cha kukunia nazi) au (Mbuzi mnyama anayefugwa)
[*]Barabara (Sawasawa) au (Njia ya kupita)
Chanzo cha Utata
- Neno lenyewe kuwa na maana zaidi ya moja.
- Mtumiaji wa lugha kutokuzingatia taratibu za uandishi
Maana1.Nilimkuta meshaki na rafiki wa mwajuma
Maana2. Mashaka na mwajuma ni marafiki, niliwakuta wote wawili
- Matumizi ya maneno ya lugha ya picha/taswira
Maana1. Ua kama msichana mzuri
Maana2. Ua kama uzio wa kuzunguka nyumba
Maana3. Ua linalotokana na mti uliopandwa.
- Matumizi ya maneno pasipo kuzingatia muktadha au mazingira ya matumizi ya maneno
- Kutamka maneno tofauti na inavyotakiwa
- Utumiaji wa viambishi katika vitenzi
Maana1. Ana anapika ugali kwa niaba ya Juma
Maana2. Ana anapika ugali ili Juma ale
