KUCHUNGUZA DHAMIRA ZA KIJAMII NA KISIASA KATIKA RIWAYA YA SIRI ZA MAISHA

1.2   Usuli wa Tatizo la Utafiti

Riwaya ni moja kati ya tanzu za fasihi andishi ya Kiswahili unaotumika kueleza visa na matukio kwa kutumia lugha ya mjazo (Njogu na Chimerah, 1999). Utanzu huu hueleza visa na matukio kwa kina na kwa undani zaidi kuliko aina nyingine yoyote ile ya fasihi andishi na hata fasihi simulizi (Mulokozi, 1996). Asili na chimbuko la utanzu wa riwaya unatajwa kuwa ni masimulizi ya ngano yaliyokuwa yakisimuliwa na bibi au babu kwa wajukuu wake wakati wanaota moto usiku (Mlacha na Madumulla, 1991). Kuzuka kwa maandishi, hususani katika karne ya 19 kulikoambatana na mapinduzi ya viwanda, kulifanya masimulizi ya ngano kuandikwa na ndipo riwaya ilipoibuka. Mapinduzi ya viwanda yalikuja na mambo mengi yakiwemo ya hali ngumu ya maisha, uhaba wa ajira, umaskini, maradhi na ujinga, wizi, ubakaji na ufedhuli. Mambo haya yalihitaji utanzu ambao unaweza kuyasawiri kina bila ya kuacha hata jambo moja. Utanzu huo si mwingine bali ni riwaya kwani ndio utanzu wenye kubeba mambo mengi kwa wakati mmoja.

Katika nchi ya Tanganyika na baadae Tanzania utanzu wa riwaya katika maandishi ulijitokeza katika kipindi cha ukoloni ambapo kazi mbalimbali za riwaya hususani za Shaaban Robert ziliandikwa. Kazi hizo ni Utu Bora Mkulima, Maisha Yangu na Baada ya Miaka Hamsini, Kusadikika na Kufikirika. Kazi hizi za Shaaban Robert ziliandikwa kwa ajili ya kusawiri hali ya maisha ilivyokuwa katika kipindi cha ukoloni. Serikali ya kikoloni inasawiriwa kuwa ilikuwa ni serikali ya mabavu, nyonyaji, kandamizi na isiyojali masilahi ya wananchi bali maslahi yake yenyewe (Ambrose, 2014). Hata hivyo, Shaaban Robert alilazimika kutumia ustadi wa fani ya hali ya juu katika kuwasilisha matukio na visa katika riwaya zake ili asinaswe na rungu la mkoloni. Kwa mfano, katika riwaya zake za Kusadikika na Kufikirika ametumia mandhari ya nchi inayoelea angani ili kuonyesha kuwa nchi anayoisawiri siyo hiyo inayotawaliwa na wakoloni bali ni nchi inayowazika tu mawazoni.

Baada ya kupatikana kwa uhuru wa Tanganyika mwaka 1961 waandishi mbalimbali wa riwaya walijitokeza na kuanza kuandika riwaya tofautitofauti. Kazi hizo ni kama vile Kwaheri Iselamaganzi, ambayo ni riwaya ya Kihistoria kazi iliyoandikwa na Katalambula. Baadaye katika miaka ya 1970 walijitokeza waandishi wengi zaidi wa riwaya wakiongozwa na Euphrase Kezilahabi aliyeibuka na riwaya maarufu ya Rosa Mistika (1971). Kazi hii ya Kezilahabi ilifuatiwa na kazi nyingine za Kichwamaji, Gamba la Nyoka na Dunia Uwanja wa Fujo. Kazi hizi pia zilisawiri Azimio la Arusha pamoja na utekelezaji wake. Mwandishi mwingine aliyeandika kazi zake mara baada ya kupatikana kwa uhuru ni Shafi Adam Shafi aliyeandika riwaya za Kasri ya Mwinyi Fuad, Kuli, Vuta N’kuvute na Haini (Abdallah, 2014).

Riwaya ya Kiswahili hivi sasa imeota mizizi katika jamii ya Watanzania kwa kusawiri masuala ya kijamii na kisiasa yanayojitokeza katika maisha ya kila siku ya jamii (Wamitila, 2008). Riwaya ya Kiswahili hivi sasa inasawiri masuala ya kijamii kama ndoa, elimu, afya, malezi, burudani, uganga na ushirikina pamoja na uchawi (Mlacha na Madumula, 1991). Pia riwaya za Kiswahili zimekuwa zikisawiri masuala ya kisiasa kama uongozi mbaya, dhuluma, nafasi ya mwanamke katika jamii, haki na usawa, ufisadi na rushwa, uwajibikaji na uadilifu (Abdallah, 2014). Miongoni mwa kazi za riwaya zinazoyasawiri mambo haya ni zile za Emmanuel Mbogo ikiwemo riwaya ya Siri za Maisha. Hata hivyo, mpaka kufikia sasa hakuna utafiti wa kina ambao umefanywa katika kuchunguza dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya za Emmanuel Mbogo. Utafiti huu utafanywa ili kuziba pengo hili la utafiti kwa kuchunguza dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya ya Siri za Maisha.

1.3   Tatizo la Utafiti

Riwaya ya Kiswahili imepiga hatua kubwa ya maendeleo katika kusawiri maisha halisi ya jamii ya Watanzania tangu katika kipindi cha ukoloni hadi sasa. Katika nchi ya Tanzania zipo riwaya ambazo zimekuwa zikisawiri maisha yalivyokuwa katika kipindi cha ukoloni, baada ya ukoloni; wakati wa uhuru na kuendelea mpaka katika kipindi hiki cha utandawazi (Kalegeya, 2013). Watafiti kadhaa wamejitokeza katika kutafiti riwaya ya Kiswahili katika dhamira na fani. Miongoni mwao ni Mlacha (1987), Mlacha na Madumula (1991), Mlacha (1996), Njogu na Chimerah (1999), Khamis (2007), Kalegeya (2013), Ambrose (2014) na Abdallah (2014). Kati ya watafiti wote hawa hakuna hata mmoja ambaye amechunguza riwaya ya Siri za Maisha katika kipengele cha dhamira za kijamii na kisiasa. Utafiti huu unaofanywa hivi sasa lengo lake ni kuchunguza dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya ya Siri za Maisha ya Emmanuel Mbogo.

1.4 Lengo Kuu la Utafiti

Lengo kuu la utafiti huu ni kuchunguza dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya ya Siri za Maisha.

1.4.1 Malengo Mahususi

Utafiti huu una jumla ya malengo mahususi matatu ambayo ni:

a)      Kuchambua dhamira za kijamii zinazojitokeza katika riwaya ya Siri za Maisha.

b)      Kuchambua dhamira za kisiasa zinazojitokeza katika riwaya ya Siri za Maisha.

c)      Kuelezea mbinu za kisanaa zinazowasilisha dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya ya Siri za Maisha.

1.4.2 Maswali ya Utafiti

a)      Ni dhamira gani za kijamii zinazojitokeza katika riwaya ya Siri za Maisha?

b)      Ni dhamira gani za kisiasa zinazojitokeza katika riwaya ya Siri za Maisha?

c)      Ni mbinu zipi za kisanaa zilizotumika kuwasilisha dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya ya Siri za Maisha.

1.5   Umuhimu wa Utafiti

Utafiti huu una umuhimu katika maeneo mbalimbali ya kitaaluma, kijamii, kisiasa na kiutamaduni. Kwa upande wa taaluma, utafiti huu utakuwa ni rejeleo muhimu kwa wahadhiri, walimu na wanafunzi wanaosoma na kujifunza taaluma za fasihi ya Kiswahili hususani riwaya ya Kiswahili. Wahadhiri na walimu watautumia utafiti katika kuandaa maandalio ya somo na kukuza utafiti zaidi katika uwanja wa riwaya ya Kiswahili. Wanafunzi wa taaluma ya fasihi watautumia utafiti huu katika kujisomea na kuandaa mapendekezo ya utafiti ambao wataufanya baadae.

Kwa upande wa siasa utafiti huu utaeleza masuala mbalimbali ya kisiasa ambayo yatawanufaisha watunga sera na watekelezaji wa sera mbalimbali za maendeleo katika nchi ya Tanzania. Kwa upande wa masuala ya kijamii vile vile utafiti huu utaibua masuala mbalimbali ya kijamii ambayo yatahitaji kufanyiwa kazi na wataalamu kutoka katika serikali na mashirika yasiyokuwa ya kiserikali.

Kwa upande wa kiutamaduni, utafiti huu utajadili na kuweka bayana masuala mbalimbali ya kiutamaduni kuhusiana na masuala ya ndoa na kufanikiwa katika maisha. Mambo haya yatawanufaisha wasomaji wote watakaosoma utafiti huu katika maisha yao ya kila siku.

1.6  Mipaka ya Utafiti

Utafiti huu unafanywa kwa lengo la kuchunguza dhamira za kijamii na kisiasa katika riwaya ya Siri za Maisha peke yake. Mwandishi Emmanuel Mbogo anazo riwaya zaidi ya hii lakini kulingana na malengo ya utafiti huu ilionekana kuwa riwaya hiyo moja inatosha. Utafiti huu ni wa kifasihi na umetumia nadharia na mikabala ya kifasihi katika uchambuzi wake.

1.7  Mpangilio wa Utafiti

Utafiti huu una jumla sura tano ambapo sura ya kwanza inahusu utangulizi na usuli wa tatizo la utafiti, sura ya pili inahusu mapitio ya kazi tangulizi na mkabala wa kinadharia na sura ya tatu inahusu mbinu za utafiti. Sura ya nne inahusu uwasilishaji, uchambuzi na mjadala wa data za utafiti na sura ya tano ni muhtasari, hitimisho na mapendekezo.

 >>>>>>>>>>INAENDELEA>>>>>>>>