Mbinu sita za kukifanya kilimo kiwe na tija, kiwavutie Watanzania wengi

Kwa muda mrefu sekta ya kilimo imekuwa ikizungumziwa kuwa ni uti wa mgongo wa uchumi wa Tanzania, kwa kuwa ndiyo imeajiri asilimia 80 ya wananchi wote.

Watu wengi, wakiwapo wasomi, wachumi, wanasiasa na hata wa kawaida, wamekuwa wakijiuliza kama kweli kauli hiyo ni kweli. Kwa kuchambua mambo mbalimbali yanayohusu sekta ya kilimo wamekuja na majibu mbalimbali yakijumuisha changamoto zake.

Serikali nayo kwa kutambua umuhimu na unyeti wa sekta hii, mwaka 2010 walitangaza mkakati unaolenga mapinduzi ya kisekta kwa kutangaza “Kilimo Kwanza.” Kwa Mujibu wa Rais Jakaya Kikwete alipokuwa anazindua mpango huu alisema unalenga mapinduzi makubwa ya kisekta.

Mapinduzi hayo yakalenga kukifanya kilimo kijiendeshe kibishara kwa maana kwamba kilete tija itakayomwondoa mkulima kwenye umaskini na kumfanya tajiri. Mikakati hiyo kama vile Mapinduzi ya Kijani na Matokeo Makubwa Sasa (BRN) imeweka michakato ya kuboresha maisha ya Watanzania maskini wanaokadiriwa kufikia asilimia 80, sawa na walio kwenye sekta ya kilimo.

Hivi karibuni, ulifanyika mkutano hapa nchini ambao uliwahusisha wataalamu wa uchumi wa nje na ndani ili kujadili kilimo.

Kilimo kimeshuka

Gavana wa Benki Kuu ya Tanzania (BOT), Profesa Benno Ndulu anasema hali siyo nzuri kwa sekta ya kilimo kwa kuwa baadhi ya wakulima wameona hakina tija.

Anasema sababu kuu ni kwamba mpaka sasa, kilimo kinaonekana kuwa ndicho kimeajiri watu wengi lakini kimetoa mchango mdogo sana katika kupambana na umaskini nchini. Anasema tafiti za karibuni zinaonyesha sekta ya huduma ndio inayotoa mchango mkubwa katika kupunguza umaskini.

“Mchango wa kilimo katika kupunguza umasikini umeshuka kutoka asilimia 30 mwaka 1998 hadi asilimia 21 mwaka 2014, wakati mchango wa viwanda umeongezeka kutoka asilimia 17.7 mwaka 1998 hadi asilimia 22 mwaka 2014,” anasema Profesa Ndulu.

Profesa Ndulu anasema hata mfumo mzima wa kupata mapato kupitia fedha za kigeni nao umebadilika, huku pia sekta ya kilimo ikionekana kupigwa kikumbo na sekta za Utalii, dhahabu, viwanda na usafirishaji wa mizigo nje ya nchi.

Anasema hivi sasa watalii wanaliingizia taifa Dola za Marekani 2 bilioni (Sh3.6 trilioni), dhahabu Dola 1.7 bilioni (Sh3 trilioni), viwanda Dola 1.3 bilioni (Sh2.3 trilioni), huduma za usafirishaji mizigo nje ya nchi Dola 860 milioni (Sh1.5 trilioni) ikifuatiwa kwa ukaribu kabisa na kilimo kinachoingiza Dola 830 milioni kwa mwaka.

Hata hivyo, gavana huyo anashauri Serikali kusogeza huduma za viwanda karibu na mashamba ili wakulima waweze kunufaika zaidi na mazao kuliko ilivyo hivi sasa na mazao mengi huharibika kutokana na kuchelewa ama kushindwa kupelekwa kwenye viwanda kwa ajili ya usindikaji.

Profesa Ndulu anasema kuwa ingawa mfumo wa kuingiza mapato ya fedha za kigeni nchini umebadilika, kama mabadiliko hayo yatatumika vyema yanaweza kutoa fursa kwa Tanzania kuhudumia nchi za jirani zinazotegemea bandari ya Dar es Salaam.

Msukumo kwenye kilimo

Mwenyekiti wa Chama cha Wananchi (CUF), Profesa Ibrahimu Lipumba, anasema tatizo kubwa lililopo kwenye sekta ya kilimo nchini ni kushindwa kuweka tija katika kilimo, kama ambavyo nchi za Asia zimefanya na kufanikiwa.

“Ukiongeza tija kwenye kilimo, unapunguza gharama za kuajiri kwa sababu chakula kinakuwa bei ya chini, pia unapunguza gharama za wafanyakazi kwa sababu wanaweza kununua chakula cha kutosha kwa fedha wanazozipata,” anasema Profesa Lipumba. Anasema wasiwasi wake ni kuwa kama sekta ya huduma inachangia kwa kiasi kikubwa kupunguza umasikini kuliko kilimo, msisitizo katika kilimo unaweza kupungua pia.

Anapendekeza serikali kuendelea kuwapa msaada wakulima kwa sababu wana mchango mkubwa katika kupatikana kwa malighafi nyingine zinazotumika viwandani.

Kurahisisha usindikaji

Mkurugenzi Mtendaji wa Repoa, Profesa Samuel Wangwe, anasema idadi ya watu wanaoishi vijijini imepungua kutoka asilimia 80 hadi asilimia 65, lakini hata hivyo siyo wote wanajishughulisha na kilimo.

“Takwimu zinaonyesha kuwa karibu asilimia 40 ya kipato kinatoka nje ya kilimo, lakini bado kuna malalamiko kwamba hakijaongeza tija. Watu wanatoka kwenye kilimo siyo kwa sababu wanakimbia umasikini bali kwa sababu wanaobaki pale wanatosheleza kuzalisha mazao yanayohitajika,” anasema Profesa Wangwe.

Wanafaidi wachache kiuchumi

Mwenyekiti wa Kamati ya Hesabu za Serikali (PAC), Zitto Kabwe, anasema matokeo yaliyotolewa na BoT yanaonyesha kuwa uchumi hivi sasa unakwenda kwa watu wachache na kuondoka kwa watu wengi ambao ndiyo wapo kwenye sekta ya kilimo, hivyo siyo jambo la kulifurahia.Anasema kitu kinachotakiwa kufanyika kwa sasa ni kuendelea kuwekeza kwenye kilimo ili kuwanufaisha wananchi wengi, tofauti na mchango unaotolewa na sekta ya utalii inayowagusa wananchi wachache.

“Lazima tuendelee kuwekeza zaidi kwenye kilimo wala tusibabaike wala kutetereka kwa kudhani kwamba sasa miaka kumi iliyopita tulikuwa tunategemea dhahabu, sasa tutegemee utalii, hapana. Kilimo kinakuwa kwa asilimia tatu na nne kwa mwaka inabidi tulime kikue kwa zaidi ya asilimia 10,” anasema Zitto.

Zitto anapendekeza kuwa huduma za kifedha ziwafikie wakulima kwa kuwa hawakopesheki, hawana bima na pensheni. Wachambuzi wote wa uchumi wameweka bayana kuwa mikakati ya kuinua kilimo bado haijafanikiwa. Hata kasi ya kukua kwa sekta hii imekuwa ni ya kuchechemea na ndiyo maana haiwavutii watu wengi, hasa binafsi, kuwekeza.

Mbinu sita zimetajwa na wachambuzi hao wa uchumi kama njia mwafaka ya kutia msukumo wa sekta hii. Hizi ni ujenzi wa viwanda uwe karibu na mashamba, wakulima wapewe ruzuku za kuwahamasisha na mazingira ya vijijini yaboreshwe ili kuzuia wimbi la wanaokimbilia mijini.

Jambo jingine ni kuthaminisha mashamba kwa kuwa na hati miliki zinazowawezesha wakulima kwenda kukopa na vilevile zianzishwe bima za kilimo ili kufidia hasara wanazopata.

Mifuko ya akiba ya jamii nayo iweke mfumo ambao utawawezesha wakulima kuweka akiba ya uzeeni ili wakulima nao wawe na muda wa kustaafu na wawe wanalipwa pensheni.